GÖRME ENGELLİ ÖĞRETMENLERİN SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİNE YÖNELİK POLİTİKA BELGESİ

Hazırlayan: Eğitimde Görme Engelliler Derneği Öğretmenlik ve İstihdam Komisyonu Bu belge, Avrupa Birliği - Sivil Düşün Aktivist Programı tarafından desteklenen ve Eğitimde Görme Engelliler Derneği tarafından 19 - 21 Nisan 2019 tarihlerinde düzenlenen "Görme Engelli Öğretmenlerin Sorunları Ve Çözüm Önerileri" temalı çalıştay sonucunda hazırlanmıştır. Belgeyi pdf olarak indirmek için tıklayın Belgeyi docx formatında indirmek için tıklayın

Giriş

Ülkemizde 1950'li yıllardan itibaren kendisini üretim toplumuna dahil etme mücadelesi veren görme engelli bireylerin hangi mesleklerde daha başarılı olabileceği konusu halen tartışılmaya devam etmektedir. Teknolojinin gelişmesine paralel olarak geçmişte yapılması çok daha zor olan birçok meslek, bugün görme engellilerin en çok tercih ettiği uğraşlar arasına girmiştir. Şüphesiz bu durum gelecekte de aynı hızda devam edecek; her ne kadar birtakım kişi ve kurumlarca yapılamayacağı iddia edilse de, görme engelliler hayatın her alanında çok daha fazla aktif olabileceklerdir. Geçmişte çeşitli yöntemlerle engellenen fakat bugün dikkate değer sayıda görme engellinin yapabildiği uğraşlara örnek olarak öğretmenlik mesleği rahatlıkla verilebilir. Gerçekten de, yakın tarihlere kadar görme engellilerin öğretmenlik yapıp yapamayacağı veya hangi okullarda bu mesleği icra edebileceği meselesi tartışılmaya devam etmiştir. Öyle ki, bu tartışmaya Milli Eğitim Bakanlığı da zaman zaman taraf olmuş ve tutumu görme engellilerin bu mesleğe atanıp atanamaması sürecinde önemli bir rol oynamıştır. 2010 yılından itibaren yapılan engelli öğretmen atamaları ise, görme engellilerin öğretmenlik mesleğine atanabilmelerini kolaylaştırmıştır. Geçmişte görme engellilerin öğretmenlik yapamayacağına ilişkin mevzuat düzenlemeleri bulunmasına rağmen bugün bu kişilerin öğretmenlik mesleğini icra edebilmesini kolaylaştıran en önemli etkenlerin başında şüphesiz teknoloji gelmektedir. Bugün görme engelli bir öğretmen, kendisinin kullanabileceği yazılım ve donanımlar ile güçlendirilmiş bir bilgisayar vasıtasıyla tahtaya yazı yazabilmekte, dersini görsel materyallerle zenginleştirebilmekte, öğrencilerine ders notları hazırlayabilmekte ve onlarla daha etkileşim halinde derslerini işleyebilmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı'nın Ekim 2017 dönemi verilerine göre, Bakanlığa bağlı eğitim kurumlarında 1375 görme engelli öğretmen görev yapmaktadır. Bu tarihten sonra yapılan engelli öğretmen atamalarıyla birlikte görme engelli öğretmen sayısının 1.5000 dolaylarına ulaştığı düşünülmektedir. Branşlara göre dağılım verileri incelendiğinde ise; görme engelli öğretmenlerden 179'u Türkçe, 174'ü Sosyal Bilgiler, 123'ü Türk Dili ve Edebiyatı, 119'u Tarih ve 117'si Rehberlik branşlarında bulunmaktadır. Her ne kadar görme engellilerin öğretmen olarak atanması yasal olarak mümkünse de, bu kişiler göreve başladıktan sonra çeşitli sorunlarla karşılaşabilmektedir. Bu cümleden olarak; okul idarecilerinin görme engelli bir kişinin nasıl öğretmenlik yapacağı hususunda yeterli bilgiye sahip olmaması, okulun fiziki ve ders materyali bakımından erişilebilirlik sorunları içermesi, velilerin engelliliğe yönelik farkındalıklarının düşük olması ve Bakanlıkça geliştirilen dijital çözümlerin görme engelli öğretmenlerin kullanımına hitap etmemesi gibi etkenler, görme engelli bir kişinin diğer meslektaşları gibi rahat biçimde mesleğini yapabilmesini zorlaştırmaktadır. Eğitimde Görme Engelliler Derneği (EGED), görme engelli öğretmenlerin karşılaştığı sorunlara yönelik çözüm önerileri geliştirmeyi ve bunların uygulanması sürecini takip etmeyi amaçladığını tüzüğünde ve çalışma programında ilan etmiştir. EGED bu yönüyle, görme engelli öğretmenleri hedef kitlesi olarak ifade eden tek dernektir. Dernek kurulduğu 2013 yılından itibaren görme engelli öğretmenlerin mesleğini icra ederken karşılaştığı sorunların çözümüne yönelik şu faaliyetleri gerçekleştirmiştir: -Engelli öğretmenlerin atanması sürecinde kamuda görev yapma şartının aranmasına karşı hukuki girişimde bulunularak atamalara herhangi bir kamu kurumunda çalışanların da başvurabilmesi sağlanmıştır. -Mazerete bağlı yer değiştirme uygulamasına engellilik durumunun eklenmesine katkıda bulunmuştur. -EBA'nın (Eğitimde Bilişim Ağı ) görme engelli öğretmenlerin kullanımına uygun hale getirilebilmesi çalışmaları sürdürülmektedir. -Ankara, İstanbul ve İzmir'de yerel görme engelli öğretmenler toplantıları düzenleyerek sorunları tespit etmiş ve geliştirilen çözüm önerilerini sürekli olarak Bakanlığa iletmiştir. Bu toplantıların online olarak da yürütülmesiyle birlikte katkısı alınan görme engelli öğretmenlerin sayısı 200 civarına ulaşmıştır. -Görme engelli öğretmenlerin sorunlarına yönelik ülke çapında bir anket düzenlemiş ve o dönem görev yapan görme engelli öğretmenlerin yaklaşık %30'una ulaşarak 327 kişinin katılım sağladığı anketin sonuçlarını bir rapor halinde yayımlamıştır. Anket sonuçları ayrıca 2018 FATİH Projesi Eğitim Teknolojileri Zirvesi'nde ve 2018 Engelsiz Bilişim Kongresi'nde sunulmuştur. - Derneğin Uzaktan Eğitim Akademisi Projesi kapsamında görme engelli öğretmenlere yönelik hizmet içi eğitim kursları düzenlenmiştir. Bu kurslarda EBA, E-Okul ve MEBBİS gibi Bakanlığın geliştirdiği dijital uygulamaların kullanımının yanı sıra; özlük hakları, sınıf yönetimi ve kurum içi ilişkiler konuları da ele alınmıştır. Bu kurslara 50 dolayında görme engelli öğretmen katılım sağlamıştır. -Görme engelli öğretmenlerin faydalanabileceği "Sorularla Görme Engelli Öğretmenlerin Yasal Hakları" dokümanı hazırlanmıştır. - 2016 yılından itibaren Milli Eğitim Bakanlığı'nın engelli öğretmen ataması kapsamında göreve başlayanlardan "öğretmen olabilir" ibaresi içeren sağlık raporu istemesi üzerine, Sağlık Bakanlığı ile iletişim kurulmuş; adı geçen Bakanlık tarafından görme engelli öğretmen adaylarına bu raporu verme konusunda şüphe duyan sağlık kurulları uyarılmış ve görme engelli olma durumunun yasal olarak öğretmenlik yapmaya elverişli olduğu hatırlatılmıştır. Görüldüğü üzere EGED, görme engelli öğretmenlerin hangi sorunları yaşadığını ve ne gibi çözüm önerilerinin bu problemleri gidereceğini farklı yöntemlerle tespit etmiştir. EGED, bu tecrübeden cesaret alarak, AB Sivil Düşün Aktivist Programı desteğiyle, 19 - 21 Nisan 2019 tarihlerinde, ülkemizde ilk defa gerçekleştirilen Ulusal Görme Engelli Öğretmenlerin Sorunları ve Çözüm Önerileri Çalıştayı'nı düzenlemiştir. Çalıştaya ülkemizin çeşitli bölgelerinde görev yapan farklı branşlardan 50 görme engelli öğretmen katılım sağlamıştır. Çalıştay kapsamında; görme engelli öğretmenlere hakları ve idari başvuru yolları, hak savunuculuğu ve mobbing uygulamaları eğitimleri verilmiş; ardından yapılan atölye çalışmaları ile görme engelli öğretmenlerin sorunları ve çözüm önerileri üzerine politika belgesi oluşturulmuştur. Atölye çalışması istasyon tekniği kullanılarak; Bakanlıkla ilişkiler ve mevzuat düzenlemeleri, kurum içi iletişim, sınıf yönetimi ve ölçme değerlendirme, ders materyalleri ve eğitim teknolojilerinin kullanımı başlıklarında gerçekleştirilmiş; tüm katılımcılar dört konuda da görüşlerini ifade edebilmişlerdir. Buna paralel olarak, bu dokümanın ilk dört bölümünde, adı geçen başlıklarda karşılaşılan sorun ve çözüm önerilerine detaylı olarak yer verilmiş; son bölümde ise genel bir değerlendirmede bulunularak, görme engelli öğretmenlerin atandıktan sonra mesleğe uyumu ve erişilebilir şartlarda görevini yapabilmesi için alınması gereken tedbirlere yönelik nasıl bir planlama ve uygulama süreci geliştirilebileceği üzerine öneriler ifade edilmiştir. Bu dokümanı sahada aktif olarak çalışan ve her yönüyle meseleye hakim olan bir sivil toplum kuruluşunun doğrudan hedef kitleye ulaşarak hazırladığı dikkate alındığında, içerisinde bulunan tespit ve çözüm önerilerinin, Milli Eğitim Bakanlığı'nın ilgili hizmet birimlerinin ve diğer karar alıcıların görme engelli öğretmenlere yönelik geliştirecekleri politikaları belirlerken kolaylık sağlayacağı düşünülmektedir. Ayrıca; alanda çalışan sivil toplum kuruluşlarının da bu belgeye dayanarak görme engelli öğretmenlerin sorunlarıyla ilgili farkındalıkları yükselecek; gerçekleştirecekleri savunuculuk çalışmalarında bu kişilerin mesleki yaşantılarına daha fazla odaklanabileceklerdir. Eğitimde Görme Engelliler Derneği, bu belgede dile getirilen çözüm önerilerinin hayata geçirilebilmesi için her türlü girişimi sürdürecek ve görme engelli öğretmenleri odak noktasına alan benzer organizasyonları gerçekleştirmek için tüm fırsatları değerlendirecektir.