2014 EKPSS Uygulamalarına Yönelik Talep Raporumuz

2014 EKPSS Uygulamalarına Yönelik Talep Raporu Eğitimde Görme Engelliler Derneği 

Giriş

2009 Yılından itibaren sivil bir inisiyatif olarak faaliyetlerini sürdüren Eğitimde Görme Engelliler Derneği, görme engelli bireylerin eğitim-öğretim ve istihdam alanında yaşadığı sorunlara yönelik çözüm önerileri geliştirmek ve bunların uygulanmasını sağlamak amacıyla tüzel bir kişilik olarak 28.01.2013 tarihinde kurulmuştur. Çalışmalarını gerçekleştirirken hak temelli yaklaşımı, şeffaflığı ve katılımcılığı esas alan derneğimiz; kurulduğu tarihten bugüne kadarki süreçte, Görme engelli bireylerin eğitimli ve meslek sahibi bireyler olmaları için çalışmalar yapmak, gerekli altyapı sağlanması durumunda görme engelli bireylerin her türlü mesleği yapabilme potansiyelinin bulunduğu inancıyla, görme engelli bireylerin istihdam ve mesleki gelişimleri önündeki engelleri tespit ederek bunların ortadan kaldırılmasına yönelik çözüm önerileri geliştirmek amacıyla, bu alanda yaşanan mağduriyetlerin giderilebilmesine yönelik bazı çalışmalarda bulunmuştur. Bunlar: 1) Kamu ve Özel Sektörde Çalışan Görme Engelli Bireylerin İş Hayatında Karşılaştığı Sorunlara Yönelik Anket Çalışması: Görme engelli bireyler iş hayatında negatif ayrımcılığa ve mobinge uğramak, kendi alanlarında çalıştırılmamak, üst yöneticilerinin önyargılarına maruz kalmak, görevde yükselme aşamasında çeşitli engellerle karşılaşmak gibi sorunlar yaşamaktadırlar. Kamu ve özel sektörde çalışan görme engelli bireylerin iş hayatında karşılaştığı sorunlara yönelik bir anket çalışması düzenleyen derneğimiz, bu anketin sonuçlarını yakın bir zamanda kamuoyuyla paylaşmak ve ilgili kurum ve kuruluşlara iletmek suretiyle, görme engelli çalışanların yaşadığı sorunlara dikkat çekerek, ilgili birimlerin bu sorunların çözümünde yararlanabileceği bir rapor oluşturmak amacındadır. 2) Engelli Öğretmen Atamasında Yaşanan Sorunlara İlişkin Çalışmalarımız: Görme engelli öğretmenlerin yaşadığı her türlü mesleki sorunun çözümlenmesi için girişimlerde bulunmayı, bu sorunlara kamuoyunun dikkatini çekerek farkındalık oluşturmayı ve görme engelli öğretmenlerin engelleri sebebiyle mesleki alanlarını ilgilendiren çeşitli konularla ilgili olarak mağdur edilmelerinin önlenmesini amaç edinen Eğitimde Görme Engelliler Derneği; Milli Eğitim Eski Bakanı Ömer Dinçer döneminde, Bakanlık tarafından yapılan engelli bireylerin öğretmenlik yapamayacağına dair açıklamalar üzerine, bu hususta kamuoyu oluşturmak ve ilgili kurum ve kuruluşlarla temas kurmak suretiyle bir atama yapılmasıyla giderilen sorunun çözümüne katkıda bulunmuş; akabinde Bakanlık tarafından engelli öğretmen ataması yapılması kararı alınmasını takiben yayınladığı bir raporla bu alımın nasıl gerçekleşmesi gerektiğiyle ilgili görüş ortaya koymuş; son olarak da geçmiş yıllarda kamuya atanan ve 2012 yılında yapılan Özürlü Memur Seçme Sınavı'na (ÖMSS) öğretmenlik mesleğini yapabilmek amacıyla katılan engelli öğretmen adaylarının, atama döneminde yaşadığı mağduriyete ilişkin idari ve hukuki girişimlerde bulunmuştur. Eğitimde Görme Engelliler Derneği Öğretmenlik ve İstihdam Komisyonu tarafından hazırlanan bu raporda, İlk olarak 29.04.2012 tarihinde "Özürlü Memur Seçme Sınavı (ÖMSS)" adıyla düzenlenen ve gelecek yıl "Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı (EKPSS)" adıyla 27.04.2014 tarihinde yapılacağı açıklanan engelli bireylerin kamu kurum ve kuruluşlarına memur olarak atanmasını temin etmek amacıyla gerçekleştirilecek olan sınavın yapılış biçimi, yerleştirme döneminde yaşanması muhtemel sorunlar ve bunların çözümüne yönelik Eğitimde Görme Engelliler Derneği'nin görüşleri bulunmaktadır. Raporumuz Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve buna bağlı olan Devlet Personel Başkanlığı'na iletilmiştir. Raporun oluşturulmasında 2012 yılında yapılan sınavda yaşanan aksaklıklar göz önünde bulundurulmuştur. Bununla birlikte, uzun dönemde, engelli bireylerin kamu kurum ve kuruluşlarına memur olarak atanması iş ve işlemlerinin, ayrı sınavlar yerine mevcut sınavlarda yapılacak düzenlemeler yoluyla gerçekleştirilmesinin ehemmiyeti üzerinde durulmuştur.

Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı'nın (EKPSS) yapılış biçimi ve adayların yerleştirmelerine ilişkin taleplerimiz:

1) Sınavın Yapılışına İlişkin Taleplerimiz: Sınavın yapılış aşamasında, geçmiş yıllarda yaşanan sorunların tekrarlanmaması için; 1.1) Görme engelli adaylar için Braille (kabartma) yazı formatında, bilgisayar destekli veya okuyucu ile olmak üzere alternatif sınav yöntemleri oluşturularak kişinin kendisi için en uygun sınav yöntemini seçebilmesine imkân sağlanması, ihtiyaç duyulan kabartma yazı daktilosu, tablet, kalem ve abaküs gibi araç-gereçlerin sınava alınmasında bir sorun yaşatılmaması, 1.2) Okuyucuların, sınavın gerçekleştiği alan hakkında teorik bilgiye sahip olması ve okuma teknikleri hakkında bilgilendirilmesi, başta sayısal alanlar olmak üzere hiçbir sınavda okuyucu sebebiyle bir mağduriyet yaşanmaması ve görme engelliler için gelişigüzel bir şekilde okuyucu görevlendirilmemesi, 1.3) Sınavlarda sunulacak çözümler planlanırken birden fazla engeli olan adayların dikkate alınması, 1.4) Adayların sınava gireceği yerler belirlenirken, kişinin kolay ve rahat ulaşmasını sağlamak için sınav merkezi ile adayın ikamet adresinin yakın olması gerekmektedir. 2) Adayların yerleştirilmesi esnasında yaşanması muhtemel sorunların çözümüne yönelik öneriler: 2.1) İlkokul ve ortaokul mezunlarının devlet memuru olabilmesi için uygulanan kura yöntemi şans faktörünü öne çıkarması sebebiyle adaletsizliğe neden olmakta, bilen kişiyle bilmeyen kişi arasında herhangi bir ayrım yapmaya imkân tanımamaktadır. Bu nedenle, daha adil bir yerleştirme yapılabilmesi için ilkokul ve ortaokul mezunu olan engelli bireyler de sınav ile atanmalıdır. Sınav sorusu hazırlanırken, bireylerin engel durumları da göz önünde bulundurularak, ilkokul mezunları için 4. sınıf, ortaokul mezunları için ortaokul müfredatı dikkate alınmalıdır. 2.2) Engelli kamu personeli adaylarının atanmasında da engelsiz adaylara uygulanan yaş sınırı dikkate alınmalıdır. Bu yaş sınırı uygulanırken, engelli kişilerin erken emeklilik süreleri göz önünde bulundurularak, üst yaş sınırı 50 olmalıdır. 2.3) Geçmiş yıllarda kamuya atanması sebebiyle kendi mesleğine ilişkin açılan kadrolara başvurması engellenen kişilerin, tıpkı KPSS’de uygulandığı gibi tercih yapabilmeleri mümkün olmalıdır. Örneğin; 2013 yılı Haziran ayında yapılan engelli öğretmen atamalarında, engelli öğretmen adayları kamuda çalıştıkları gerekçesiyle öğretmenliğe geçiş yapamamışlardır. Bu kişilerin mağduriyetinin giderilmesi gerekmektedir. 2.4) EKPSS’ye yönelik yayınlanacak yönetmelik ve başvuru kılavuzunda, engelli öğretmenlerin atamasına ilişkin maddenin “Milli Eğitim Bakanlığınca yapılacak engelli öğretmen atamalarına ilişkin yerleştirme işlemleri, EKPSS sonuçlarına göre, adı geçen Bakanlıkça, Bakanlığın Öğretmenlerin Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği usul ve esaslarına göre yapılır.” Şeklinde değiştirilmesi gerekmektedir. Zira engelli olmayan bireylerin girdiği sınavda formasyon sahibi olmayan öğretmen adayları öğretmenlik tercihinde bulunabiliyorlar iken, ÖMSS’ye girerek öğretmenlik mesleğini icra edecek olan engelli bireylerin öğretmenlik tercihinde bulunup bulunamayacağı, sözü edilen bakanlığın keyfi uygulamalarına göre belirlenmektedir. Bunun önüne geçmek ve öğretmen atamalarında iki başlı bir atamayı ortadan kaldırmak amacı ile yukarıda ifade ettiğimiz doğrultuda değişiklik yapılması gerekmektedir. Öte yandan, görme engelli öğretmenler atamalarının yapılmasının ardından heyet raporu almaya zorlanmaktadır. Bu durum bir netliğe kavuşturularak görme engelli bireylerin öğretmenlik mesleğini yapıp yapamayacağına doktorların karar vermesi uygulamasına son verilmelidir. 2.5) Sınavın geçerlilik süresinin iki yıl olması nedeniyle, öğrenimini tamamlayabilecek pozisyonda olan adaylar da sınava girebilmelidir. Sınavın geçerlilik süresi içerisinde okulunu bitiren kişiler de böylece atanabilme imkânı kazanmış olacaklardır. 3) Kadroların Tesisi 3.1) Lisans mezunu olan engelli adaylara genel yetenek ve genel kültür sınavlarının yanı sıra alanlarıyla ilgili sınavlar da yapılmalıdır. Örneğin; engelli bir öğretmen adayı, genel yetenek ve genel kültür sınavlarından sonra, eğitim bilimleri ve kendi alanıyla ilgili sınavlara da girmelidir. Ayrıca farklı puan türleri oluşturularak engelli adayların kendi alanlarıyla ilgili kadrolara yerleşmeleri sağlanmalıdır. 3.2) Engelli bireylere tahsis edilecek kadro sayılarının belirlenmesinde ilgili kurumun toplam dolu memur kadro sayısının %3’ü dikkate alınırken; bu durum öğretmenlik, avukatlık, akademisyenlik vb. kariyer mesleklerinde göz önünde bulundurulmamaktadır. Bu ölçüt kariyer mesleklerine yerleştirmede de göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca engelli bireylerin uzmanlık alanlarına başvurabilmeleri de sağlanmalıdır. 4) İşyerlerinin Engellilerin Çalışma Şartlarına göre Düzenlenmesi: 4.1) Herhangi bir kadroya yerleştirilen engelli bireylerin iş hayatındaki veriminin artırılmasını ve çalıştığı kuruma faydalı olmasını sağlamak amacıyla Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı öncülüğünde bir birim oluşturulmalıdır. Oluşturulacak bu birim işe başlayan engelli personelin verimini artırabilmek için gerekenleri tespit ederek bunların hayata geçirilmesini sağlamalı, erişilebilirlik sorunlarını çözmeli, engelli bireylere iş hayatı boyunca danışmanlık ederek onların karşılaştıkları problemleri aşmalarına destek olmalıdır. Bu sayede engelli personelin görevini layıkıyla yapması mümkün olacak ve “verimsiz personel” imajı ortadan kalkacaktır. Ayrıca, engelli kamu personeline, ataması yapılmasını takiben çalıştığı iş ve işyerine yönelik bir oryantasyon eğitimi gerçekleştirilmelidir. 5) Engelli Bireylerin Kamuya Atanmasında Uzun Dönemde İzlenmesi Gereken Yol: 5.1) Ülkemizde engelli bireylerin kamuya istihdamı, uzun yıllardır engelli bireylere uygulanan ayrı sınavlarla yapılmaktadır. Daha önce her kurumun kendi açmış olduğu sınavlar 2012 yılında tek bir merkezde toplanmış ve Özürlü Memur Seçme Sınavı (ÖMSS) adıyla gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) ile kamuya atanan engelli bireyler de mevcuttur. Engelli bireylerin kamuya atanabilmesi için yapılan ayrı sınavlar daima sorun teşkil etmektedir. Şöyle ki; özellikle kariyer mesleklerine atanmak isteyen engelli bireylerin kendi alanında engelli sınavları sonrasında yapılan yerleştirmelerde her zaman kadro açılmamakta, KPSS puanıyla yapılan atamalara da bazı ilanlarda engelli bireylerin başvuramayacağı ifade edilmektedir. Ayrıca, bu sınavlarda diğer sınavlara göre daha düşük seviyelerde sorular sorulmaktadır. Hepsinden öte, engelli bireyler için ayrı sınavlar yapılması ve bu şekilde atamaların gerçekleştirilmesi negatif ayrımcılığa yol açmaktadır. Gelişmiş ülkelerde engelli bireylerin istihdamı için ayrı sınavlar yapılmamakta, engelli bireyler herkesle aynı sınavlara tâbi tutulmaktadır. Bundan sonra yapılacak engelli bireylerin kamuya atanması sürecinde, Kamu Personeli Seçme Sınavı’nda (KPSS) engelli bireylere yönelik düzenlemeler yapılması yoluyla atamalar gerçekleştirilmelidir. Mevcut şartlarda kamuya ilk ve ortaokul mezunu kişilerin yerleştirilmesi yapılmadığından yalnızca bu eğitim seviyesindeki engelli bireyler için ayrı sınavlar yapılmalıdır. Öte yandan zihinsel engelli bireylerin de KPSS harici bir yöntemle ataması gerçekleştirilmelidir. Yukarıda Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı’nın yapılış biçimi ve yerleştirme işlemlerinde karşılaşılması muhtemel olan sorunlara değinilmiş, bu sorunların çözümü için öneriler dile getirilmiştir. Bunların dikkate alınarak sınavın gerçekleştirilmesi halinde sorun yaşanma ihtimali askari düzeye inecektir. Eğitimde Görme Engelliler Derneği E-posta : iletisim@egitimdegormeengelliler.org Web : www.egitimdegormeengelliler.org