11 Mayıs 2020
EGED (Eğitimde Görme Engelliler Derneği); 10 – 16 Mayıs Engelliler Haftasında, COVİD-19 sürecinde görme engellilerin uzaktan eğitim sistemlerine erişim durumunu ele aldı.
COVİD-19 sürecinde okulöncesi, ilköğretim ve ortaöğretim kademesindeki okullar ile üniversiteler uzaktan eğitim sistemine geçti. Milli Eğitim Bakanlığı EBA (Eğitim Bilişim Ağı) üzerinden uzaktan eğitim sistemini yürütmeye başlarken, üniversiteler ise farklı uygulamaları hayata geçirdi.
Yasal düzenlemenin üzerinden 15 yıl geçti, bilgiye erişim sınıfta kaldı
Ülkemizde engellilere yönelik erişilebilirlik düzenlemelerini içeren yasal düzenlemenin üzerinden 15 yıl geçti. Her ne kadar mevcut durum ulaşılması beklenen hedeflerden çok uzaktaysa da mekanlara erişim bakımından bir farkındalık oluşmaya ve bazı gelişmeler görülmeye başlandı. Ancak bilgiye erişim konusunda aynı şeyi söylemek mümkün değil. Ülkemizde internet siteleri, mobil uygulamalar, interaktif içerikler, eğitim materyalleri ve bilgilendirici dokümanların farklı engel gruplarının erişimine yönelik hazırlanması için yeterli çaba gösterilmiyor. Engelli bir kişinin böyle bir sorunla karşılaştığında kullanabileceği etkin itiraz mekanizmaları da mevcut değil. Bundan hareketle; 2020, erişilebilirlik yılı olarak ilan edildi. Böylelikle Engelliler Kanunu'nun üzerinden 15 yıl geçmesine rağmen uygulamada karşılaşılan aksaklıklara karşı farkındalık uyandırmak ve erişilebilirliğin kurum/kuruluşlar tarafından daha fazla içselleştirilmesini sağlamak amaçlandı.
COVİD-19, bilgiye erişimin önemini gözler önüne serdi
COVİD-19 süreci ise bilgiye erişimin görmeyen bir kişi için ne kadar öneme sahip olduğunu somut olarak gösterdi. Uzaktan eğitim sistemi kurgulanırken erişilebilirlik dikkate alınmadı. Sistemler uygulanmaya başlandıktan ve sorunlar ortaya çıktıktan sonra tedbirler alınmaya çalışıldı. Bu ise görmeyenlerin uzaktan eğitim sisteminden daha az verim almalarına neden oldu. EGED, 10 – 16 Mayıs Engelliler Haftasında COVİD-19 sürecinde görmeyen bireylerin uzaktan eğitim sistemlerine erişimi hakkında mevcut durumu değerlendirdi.
Pandemi sürecinde erişilebilirlik dikkate alınmadı
-Pandemi sürecinde kullanım oranı artan EBA internet sitesi ve mobil uygulamaları, görmeyen bireyler için erişilebilirlik sorunları içeriyor. Fakat Milli Eğitim Bakanlığı'nın EBA erişilebilirliği sürecindeki girişimleri oldukça sınırlı kaldı. EGED, ulaşabildiği kitleye EBA'yı var olan çözümlerle nasıl kullanabileceği konusunda bilgilendirmeler yapıyor. Diğer yandan EBA TV'de yayınlanan içeriklerdeki görsel ifadeler yeterince açıklayıcı olmuyor. Geliştirilen özel eğitim içerikleri görme engelli öğrencileri kapsamıyor.
-EBA'nın yeterince erişilebilir olmayışı nedeniyle görme engelli ebeveynler çocuklarının uzaktan eğitim planlamasını yapmakta zorlandı.
45 gün sonra YÖK’ten erişilebilirlik uyarısı
-Üniversiteler uzaktan eğitim sistemine geçişte kullandıkları çözümlerin erişilebilirliğini göz ardı etti. Bazı üniversitelerdeki görme engelli öğrenciler canlı derslere katılmak, ders materyallerine ulaşmak ve online sınavlarda oldukça zorlandı. YÖK ise uzaktan eğitim sistemine geçtikten yaklaşık 45 gün sonra engelli öğrencilere yönelik alınması gereken tedbirler konusunda üniversiteleri uyardı.
Bilgiye erişim bir insan hakkıdır
-Milli Eğitim Bakanlığı ve üniversiteler tarafından hayata geçirilen sistemler erişilebilirlik kriterine göre değerlendirilmedi. Hizmetlerin bir kısmının erişilebilirlik düzenlemeleri içermesi, tamamen kullanılan sistemin özelliklerinden kaynaklı oldu. Bu süreçte sivil toplum kuruluşlarının bilgi ve deneyimlerinden yararlanılma yoluna gidilmedi. Özetle COVİD-19 süreci bir kez daha gösterdi ki; bilgiye erişim temel bir insan hakkı olmasının yanında, uygulandığında birçok kişiyi bağımsız hale getirmekte ve hayatını kolaylaştırmaktadır. Bu nedenle bilgiye erişim bir ayrıcalık, lütuf veya sosyal sorumluluk değil; bir vatandaş olarak tüm hizmetlerden eşit şekilde yararlanabilmek demektir. EGED'in bundan sonraki en önemli stratejilerinden biri, Politika yapıcıların engellilik alanında hak temelli yaklaşımı benimsemesinin desteklenmesidir. EGED, bu strateji doğrultusunda faaliyet yürütebilecek ve değişimi birlikte gerçekleştirebilecek çalışma motivasyonuna sahiptir.