Görmeyenlerin Eğitim Öğretim Platformu (GEÖP) 2009 yılında, Eğitimde Görme Engelliler Derneği (EGED) ise 2013 yılında kuruldu. Kurulduğu günden beri üye ve takipçilerinin geribildirimlerinden beslenen oluşum, bu geribildirimleri daha düzenli ve bütüncül olarak görmek için GEÖP ve EGED Değerlendirme anketi oluşturdu.
EGED olarak Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu tarafından desteklenen ve Sivil Toplum Geliştirme Merkezi (STGM) tarafından yürütülen Birlikte Hibe Programı kapsamında geliştirip paylaştığımız anketle amacımız, üye ve takipçilerimizin gözünden güçlü ve geliştirilmesi gereken yanlarımızı kapsamlı anket maddeleri ile toplamak, analiz etmek ve çalışmalarımızı bu geribildirimlere göre sürdürmek. GEÖP ve EGED için kurulduğu günden beri üye ve takipçilerle birlikte tartışmak, fikir üretmek, birlikte karar almak ve çalışmak temel prensip. Bundan hareketle sözel ve yazılı geribildirimler her zaman yol gösterici. Bunun için bizlere ulaşan herbir geribildirim, anket yoluyla kendimize tuttuğumuz bütüncül ve detaylı olmasına çalıştığımız aynanın değerli bir rengi.
Anketten yansıyan çıktıları, GEÖP ve EGED ortak veriler, GEÖP’e dair veriler ve EGED’E dair veriler şeklinde özetleyeceğiz.
Ankette katılımcıların yaş, cinsiyet, engel durumu, GEÖP ya da EGED’e üye olup olmamama bilgileri toplanmış; ardından GEÖP ve EGED için ayrı ayrı olacak şekilde dereceli maddeler ve güçlü yanlar ile geliştirilmesi gereken yanların sorulduğu açık uçlu bölüm gelinmiştir. Dereceli bölümde, GEÖP ve EGED’e dair sunulan yargıların “hiç katılmıyorum=1 ve tamamen katılıyorum=5” arasında 1’den 5’e kadar uygun ifadenin seçilmesi istenmiştir. 5’li derecelendirme kullanıldığı için, paylaşacağımız ortalamalar 5 üzerindendir. Birlikte Hibe Programı kapsamında kullandığımız öz değerlendirme aracına göre, 4 ve üzeri ortalamalar "Sistem bu konuda iyi ve sürekli olarak güncelleniyor" şeklinde değerlendirilmiştir.
Ankete katılan 141 kişinin yaklaşık %40’ını 26-35 yaş aralığındaki kişiler oluşturmuştur. Bu oran, gençlerin GEÖP ve EGED’e geribildirim veriyor olmasını ifade etmekle birlikte 17-25 yaş aralığındaki kişilerin %25-30 dolaylarında kalması, üniversite öğrencisi kitleye ulaşmak için orta ve uzun vadede yeni tedbirler geliştirilmesi gerektiği anlamına gelebilir. EGED’in gençlik çalışmalarını desteklemesini ölçen madde ortalamasının 4.24 olmasına tedbir olarak da bu hususlar düşünülmektedir.
Katılımcıların %61.70’ı erkektir. Bu oran GEÖP ve EGED üye ve takipçilerinin daha çok erkeklerden mi oluştuğu, ankete daha çok erkek üye ve takipçilerin mi ilgi gösterdiği, kadınların dernek bünyesin de daha az mı koordinasyon görevinde olabildikleri, daha genel anlamda düşünüldüğünde engelli hareketin içinde erkeklerin daha aktif mi olduğu ve bunun ankete de bu şekilde mi yansıdığı gibi soru işaretlerini getirmiştir. Kadın üyelerin katılımı konusu, EGED bünyesindeki 9 çalışma komisyonunun sorumlularının cinsiyet dağılımı açısından değerlendirilmiştir. Çalışma komisyonları bu ankette yer alan derecelendirmeli ve açık uçlu maddelere gelen yanıtlardan da anlaşıldığı üzere, katılımcılık ilkesinin en önemli göstergelerinden biri ve 9 çalışma komisyonunun 5’inin sorumlusunun kadın olması, bu anlamda değerli bir veri olarak görülmektedir. EGED’in ilgili çalışma komisyonları, bu soru işaretlerine ve kadın katılımını artırmaya dönük alınabilecek tedbirler üzerinde çalışacaktır.
Katılımcıların %92.20’si görme engelli, %1.42’si görme engelliliğin yanı sıra bir engele sahip, %2.13’ü ise farklı bir engele sahiptir. Bu, GEÖP ve EGED üye ve takipçilerinin, öznel yaşam deneyimi olan olguya ilişkin savunuculuk yürütmek anlamına gelen özsavunuculuk bağlamında güçlü olduğunu göstermektedir. Diğer yandan engelli olmayan katılımcıların da engelli savunuculuğu alanında daha fazla veya geribildirim hususunda sorumluluk alması üzerinde düşünülmesi gereken bir konu olarak öne çıkmaktadır.
Açık uçlu maddeler üzerinden gelen bazı geribildirimlerde, mobil cihazlar üzerinden anketi yanıtlamada zorluk çıkabildiği ifade edilmiştir. Bunun için gelecekte yapılacak anketler için daha erişilebilir olanaklar araştırılacaktır.
Katılımcıların %65.17’si EGED’in çalışmalarını GEÖP mail grubu üzerinden duyduğunu belirtmiştir. Birden fazla seçeneğin işaretlenebildiği bu maddede EGED’in Facebook ve Twitter hesapları, EGED üye WhatsApp ve mail grubundan seçenekleri %35 civarlarında gelmiştir. Dikkati çeken bir nokta ise Facebook hesabını daha fazla kişinin takip etmesine rağmen (4290) Twitter hesabının (1517) duyruları takip etme oranında daha ön planda olmasıdır. Twitter ve Facebook’un işaretlenme oranı sırasıyla %38.20 ve %32.58’dir. Bu durumun, Facebook’un sayfa yerine kişi gönderilerini öne çıkararak sayfaların öne çıkmasını beğeni, yorum vs. etkileşimlere bağlı kıldığı sayfa algoritmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Twitter’da ise etkileşimler önemli olmakla birlikte, gönderiler paylaşım zamanı sırasında gözükmektedir. EGED’in çalışmalarının internet sitesi üzerinden takip edilme oranının %39.33 olması ise olumlu bir veri olarak değerlendirilmektedir.
GEÖP’e ilişkin maddelerden öne çıkan bir nokta: GEÖP’e üye olanların %8.51’inin 3 aydan az süredir üye olduğu, yaklaşık %18’ininse 1yıldan az süredir üye olduğudur. Bu sonuç, GEÖP’ün yeni kişilere ulaşabilmekte olduğunu göstermektedir.
GEÖP'te "ders materyallerine ulaşılabiliyor" seçeneği 3.97 olarak gelmiştir. Son zamanlarda GEÖP'te ders mateyryalleriyle ilgili paylaşımlardan çok engellilik alanındaki tartışmaların yer almasının bu oranın ortaya çıkmasında etkili olduğu düşünülmektedir.
"Eğitim ve engellilik alanında bilgi paylaşımı yeterince yapılıyor" seçeneği 4.49 olarak ortaya çıkmıştır. Bu oran GEÖP'ün misyonu doğrultusunda faaliyetini sürdürdüğünü göstermektedir.
"Engelliler alanında faaliyet gösteren kurum ve kuruluşların duyurularına ulaşılabiliyor" seçeneği 4.15'tir. GEÖP'te STK'ların, platformların, inisiyatiflerin, radyoların ve sohbet odalarının duyuruları yayınlanmaktadır. Ancak sosyal medyayı ve e-posta gruplarını yeterli düzeyde kullanmayan kuruluşların faaliyetlerine dair paylaşımlar yapılamamaktadır.
"Güncel teknolojik gelişmeler takip edilebiliyor" seçeneği 3.95'tir. GEÖP'ün daha çok engellilik olgusunun ve eğitimde erişilebilirliğin tartışıldığı bir platform olması ve teknolojik gelişmelerin farklı e-posta gruplarından takip edilmesi, bu oranın sebebi olarak düşünülmüştür.
"Engelli haklarına dair yasal düzenlemelere ulaşılabiliyor" seçeneği 4.27'dir. Açık uçlu sorulara verilen cevaplarda güncel mevzuat bilgisinin eskisi gibi düzenli olarak paylaşılması önerilmiştir.
"Engellilik hakkında beyin fırtınası ve fikir tartışmaları yapılıyor" seçeneği 4.43'tür. Bu oranın muhafaza edilmesi için hassasiyet gösterilmeye devam edilecektir.
"Meslektaşlarla deneyim paylaşımı yapılabiliyor" seçeneği 4.24'dür. GEÖP'ün üye profili göz önünde bulundurulduğunda; daha çok öğretmenlerin bu olanağa sahip olduğu düşünülmektedir.
"Öğrenciler akranlarıyla bilgi paylaşımı yapabiliyor" seçeneği 4.15'tir. Yukarıdaki verilerle bu oran birlikte ele alındığında GEÖP'ün daha fazla genç katılımcıya ulaşması gerektiği ortadadır.
"Düşüncelerimi grupta özgürce dile getirebiliyorum" seçeneği 4.18'dir. Bu oranın yükseltilebilmesi için farklı arayışlar ve tedbirler alınması düşünülmüştür.
"Moderatörler grubu adil şekilde yönetiyor" seçeneği 4.26 ortalamaya sahiptir. Ayrıca GEÖP'te iletilerin moderasyon tarafından onaylanmasını isteyenlerin oranı %66,27, istemeyenlerin oranı %13,25 ve kararsızların oranı %20,48'dir.
GEÖP’ün güçlü yanlarının araştırıldığı açık uçlu bölümde öne çıkan konular: GEÖP’te eğitim özelinde ve genel olarak engellilikle ilgili bilgilere kolayca ve hızlı bir şekilde dönüt alınabilmesi, grup üyelerinin eğitimli kişiler olması, mevzuata ilişkin bilgilerin de paylaşılıyor olması, farklı görüşlerin özgürce ifade edilebilmesi, farklı şehirlerden ve eğitim ya da istihdam alanlarından kişilerin varlığı, burada konuşulan konuların aylık değerlendirme toplantılarına ve EGED’in çalışmalarına yön veriyor olması şeklindedir. Bu veriler GEÖP’ün katılımcı bir profile sahip olduğunu ifade etmektedir. Geliştirilmesi gereken yanlar olarak öne çıkan maddeler: grup moderasyonunun şiir ve şarkı paylaşımı gibi eğitim ve engellilik dışındaki mailleri daha az onaylaması, polemik çıkan konularda inisiyatif alarak grubu daha çok yönlendirmesi, bir sonuca bağlanamayan tartışmaların sonuçlanmasını sağlaması, bazı sorulara sert bir üslupla dönülmesini engellemesi konuları öne çıkmaktadır. Tartışmaların sonuca bağlanması konusunda, grubun dinamiğinin bozulmaması düşünülerek bir tedbir öngörülmemektedir. Bazı konuların mutlaka sonuca bağlanmasına çalışılmayıp farklı görüşlerin varlığı olarak görülmesi anlamlıdır.
“EGED’e üye olmama gerekçeniz” maddesinde üye olmama sebeplerini yordamak amacıyla yer alan “hak temellilik, ayrımcılığa karşı çıkma, mücadele yöntemleri, sorunlara dönük bulunan çözüm önerileri, gençlerin katılımını destekleme, diğer sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği ve teknolojik gelişmelerden yararlanma” gibi maddelerin hiç işaretlenmemesi ya da 1 veya iki kişi tarafından işaretlenmesi, dikkate değerdir. Derneğe üye olmayanların buna gerekçe olarak EGED'in ilke ve değerlerini gerekçe göstermediği anlaşılmaktadır. Üye olmama gerekçesi olarak “üye olduğum derneğin tüzüğünde başka bir derneğe üye olursam çıkarılacağım yazıyor” maddesinin %6.8 oranda işaretlenmesi öne çıkan diğer bir veridir.”EGED sadece belli bir birikimi olanlara önem veriyor” seçeneği %11.36 oranında işaretlenmiştir. Diğer yandan EGED’in güçlü yanlarının araştırıldığı açık uçlu cevaplarda, EGED’in eğitimli bir kitleden oluşmasının, çalışmalarına da olumlu şekilde yansıdığı şeklinde cevaplar öne çıkmaktadır. Bu veriler birlikte değerlendirildiğinde; EGED’te yer almanın EGED’in vizyon ve misyonuna dönük asgari düzeyde farkındalık gerektirdiği ancak EGED’in farkındalık ve hak temelli savunuculuk için bir öğrenme ortamı olduğunun daha fazla yansıtılması sonucuna ulaşılmaktadır. Üye olmamak için özel bir sebebi olmadığını belirten katılımcıların oranı %70.45’tir.
5’li derecelendirme ile oluşturulan bölümün ilk maddesi olan, EGED’in çalışmalarını hak temelli bakışaçısıyla gerçekleştirmesini ölçen madde ortalaması 4.47’dir. Bu sonuç EGED’in temel hareket noktası olan hak temelli bakışı, doğru kullanıp ifade ettiği anlamına gelmektedir. Hak temellilik vurgusu, EGED’in güçlü yanlarının belirtildiği açık uçlu bölümde de sıkça geçmektedir.
EGED’in etkinlikleri hakkında hedef kitleyi bilgilendirmesi maddesinin ortalaması 4.27 gelmiştir. Burada 3 ve altı bir seçeneği işaretleyenlerin oranıysa yaklaşık %13’tür. Bu seçeneklerin işaretlenmesi, EGED’in dernek içi faaliyetlerinin kastedilmiş olabileceğini düşündürmektedir.
Dernek çalışmalarına belli bir kitlenin katılımını önemsemekle ilgili madde ortalaması 4.14 gelmiştir. Bu ortalama, başlangıçta belirttiğimiz ölçüt doğrultusunda yeterli görülmektedir. Bu konudaki iyi uygulamaları sürdürmeye ve geliştirmeye dair düşünüldüğünde ise; EGED’e üye olmama gerekçeleriyle ilgili “EGED belli bir birikimi olanlara değer veriyor” maddesinin 5 katılımcı tarafından işaretlenmesi ile EGED’te bir çekirdek arkadaş grubunun aktif olduğu yargılarının yansıma bulduğu izlenmektedir. Oysa EGED yukarıda da belirtildiği üzere herkesin üye olabildiği ve dernek bünyesinde ortak çalışma alanını paylaşan kişilerin zaman içinde arkadaş olabildiği bir yapıdadır. Dolayısıyla bunda bir olumsuzluk görülmemektedir.
EGED’in şeffaflığının değerlendirildiği maddenin ortalaması 4.04’tür. EGED yönetim kurulu üyelerinin yeterince görünür olmadığına dair anketin açık uçlu bölümündeki geribildirim dikkate değerdir. EGED hiyerarşik bir yapılanma olmayıp çalışmalarını komisyonlar eliyle yürütmektedir.
Siyasi oluşum ve düşüncelere eşit mesafede yaklaşmayı değerlendiren madde ortalaması 3.99 olarak gelmiştir. Bu ortalama, ülkenin içinde bulunduğu siyasi atmosfer düşünüldüğünde oldukça değerli bir tablo çizmektedir.
EGED; çalışmalarını her bireyin eğitimde, istihdamda, sosyal alanda ve her yerde eşit haklara sahip olduğ gerçeğiyle planlamakta ve yürütmektedir.
EGED’in, sorunlara ilişkin çözümler geliştirmesiyle ilgili madde ortalaması 4.47 olup bu oranın iyi olduğu düşünülmektedir.
EGED’in çalışmalarında erişilebilirliği önemsemesi 4.58 ortalamaya sahiptir ve bu da oldukça iyi bir tablo çizmektedir. EGED’in erişilebilir bir ülke için yeterli girişimlerde bulunmasını ölçen madde ortalaması 4.47 olup iyi bir sonuç olarak değerlendirilmektedir. Ancak açık uçlu bölümde degeliştirilmesi gereken bir yan olarak dile getirildiği üzere, EGED’in çalışmalarını eğitim odağında yürütmesi dolayısıyla bu madde ortalaması daha yüksek gelmemiş olabilir. Oysa EGED eğitimin öğrenci, öğretmen ve veli gibi tüm bileşenleri ile eğitimle ilişkilenen pek çok alanda sorumluluk üstlenmekte, eğitim odağında yeterince aktif sivil toplum kuruluşu olmayışı dolayısıyla da, önemli bir boşluğu doldurduğunu düşünmektedir.
EGED’in sorun tespiti ve çözümü için raporlar, yayınlar ve kitapçıklar hazırlamasıyla ilgili madde 4.59’dur. Bu oran oldukça iyi olarak değerlendirilmektedir.
EGED’in yerelde örgütlenmesini değerlendiren madde ortalaması 3.68’dir. Bu ortalama beklendiği gibidir ve yerelde örgütlenmenin güçlendirilmesi için tedbirler planlanmaktadır.
EGED’in sorunların çözümüne dair hukuki girişimlerde bulunması ile ilgili madde ortalaması 4.51, idari girişimlerde bulunmasıyla ilgili madde ortalaması ise 4.43 gelmiştir. EGED sorunların çözümüne yönelik geliştirdiği önerilerde karar alıcılarla işbirliğini sağlamayı önemsemekte ve buna yönelik adımlar atmaktadır. Karşılaşılan sorunlar ile ayrımcı uygulamalara karşı hukuki girişimlerde bulunmak da, çözüm geliştirmeye dönük başvurulan bir yoldur. Anket verileri değerlendirildiğinde, hukuki girişimlerle ilgili madde ortalamasının idari girişimlerle ilgili madde ortalamasından yüksek olduğu görülmektedir. Oysa EGED bugüne dek, hukuki girişimlerden daha fazla olarak idari girişimlerde bulunmuştur. Bu durum ile anket verilerinin paralel gözükmemesinin soruların soruluş biçiminden kaynaklı olabileceği düşünülmüş; anketin tekrarlanması durumunda bu veriyi ölçmek için daha farklı sorulara yer verilmesi konusu gündeme gelmiştir.
"Sorunların çözümü için kamuyla diyaloğa önem veriyor" madde ortalaması 4.51 olarak gelmiştir ve oldukça iyi olarak değerlendirilmektedir.
“Gerektiğinde basın açıklaması, yürüyüş ve benzeri organizasyonlar düzenliyor, katılıyor veya destekliyor” madde ortalaması 4.47 olarak gelmiştir.
Basın yayın kuruluşlarıyla daha fazla çalışmayı paylaşmak ve daha fazla haberde yer almak önemli bulunmaktadır. “GEÖP’ü nereden duydunuz ve EGED’in çalışmalarını nereden takip ediyorsunuz” sorusundaki EGED sosyal medya hesapları, mail, WhatsApp grupları ve EGED Radyo gibi seçeneklerle birlikte yer alan basın ve yayın kuruluşları seçeneğinin %4.7 ve %4.5 oranlarında gelmesi de bu düşünceyi desteklemektedir.
EGED’in, üyelerin sorunların çözümüne dair aktif bir şekilde sorumluluk üstlenmesini sağlamasıyla ilgili madde ortalaması 4.19 olarak gelmiş olup oldukça iyi olarak değerlendirilmektedir. Konuyla ilgili son bir yılda yapılan çalışmalarla gelecekte bu oranın daha da yükselebileceği öngörülmektedir.
EGED’in ürettiği çözüm önerilerini uygulamasını ölçen madde ortalaması da 4.35 gelmiştir ve oldukça iyi olarak değerlendirilmektedir. Şüphesiz önerilen çözüm önerilerinin uygulanması; belli bir kaynağa sahip olmak, kamunun iletişime açık olması gibi etkenlerle de paralellik içermektedir.
Sosyal medyanın amacı doğrultusunda ve iyi yönetildiğiyle ilgili madde ortalaması 4.33 gelmiştir.
Engellilikle ilgili farkındalık faaliyetleri düzenlenmesiyle ilgili madde ortalaması da 4.33’tür. Bununla ilgili tedbir olarak yukarıda da değinildiği gibi, yerelde daha aktif olunması planlanmaktadır.
EGED’in teknolojiyi engellilerin yaşamını kolaylaştırmak için kullanmasını değerlendiren madde ortalaması 4.25 olarak gelmiştir. Buna dönük bir tedbir olarak da, yeni teknolojilere ilişkin faaliyetler kurgulanması düşünülmektedir.
EGED’in uluslararası işbirliklerini geliştirmesiyle ilgili madde ortalaması 3.91’dir. Bu konu çok önemli bulunmaktadır ve halihazırda geliştirmek için tedbirler üzerinde zaten çalışılmaktadır. Uluslararası işbirliklerinde bazı kuruluşların federasyon, komfederasyon gibi çatı kuruluşları tanıması sınırlayıcı olabilmektedir.
EGED’in hedef kitlenin kişisel gelişimini önemsemesiyle ilgili madde ortalaması 4.09’dur. Bunun için daha önce yapılan beden dili ve yurtdışı olanaklar etkinlikleri gibi tematik faaliyetlerin devam ettirilmesi öngörülmektedir. 2019 yazında yapılan doğa kampı gibi etkinliklerin devam ettirilmesi de oldukça değerlidir.
EGED'in hedef kitlesinin akademik gelişimini önemsemesiyle ilgili madde ortalaması 4.16 gelmiştir. Bu orana Uzaktan Eğitim Akademisinin katkı sağladığı düşünülmektedir.
EGED’in, hedef kitlenin istihdama katılımını önemsemesini ölçen madde ortalaması 4.15’tir. EGED’in çalışmaları gözden geçirildiğinde istihdama katılımdansa, istihdam sürecinde karşılaşılan sorunlara odaklanıldığı görülmektedir ve bu da dolaylı olarak istihdama etki eden bir konudur. Ortalamanın daha yüksek gelmemesinde etkenler; atama sürecine odaklanılmaması ile genellikle öğretmenlik mesleğine odaklanılması olarak tahmin edilmektedir. Farklı meslek gruplarına ilişkin yeni çalışmaların planlanması üzerinde durulmaktadır.
EGED çalışmalarını bugüne kadar üye ve takipçilerinden aldığı geribildirimlerle kurgulamış, değişimin ancak ve ancak birlikte gerçekleşeceği nottosuyla hareket etmiştir. Bu anket ile de, geribildirimleri bütüncül ve detaylı olarak elde ederek güçlü ve geliştirmesi gereken yanlarını birlikte değerlendirme fırsatı bulmuştur. Herbir geribildirim, izlenecek yola dair ışık tutucudur. Anketimize katılarak GEÖP ve EGED'i değerlendiren tüm üye ve takipçilerimize teşekkür ederiz.